Lektion 4 – Das Treffen

Tryb rozkazujący - Imperativ Tryb rozkazujący służy do formułowania próśb, nakazów, poleceń i zakazów. Rozkaźnika używa się najczęściej w 2. os. obu liczb oraz 3. os. liczby mnogiej (f. grzecznościowe). Formy trybu rozkazującego pojawiły się już w poprzednich lekcjach, m.in. w zwrotach: Gehen Sie nach links.Proszę pójść w lewo. Überqueren Sie die Kreuzung.Proszę przejść przez skrzyżowanie. Dzięki użyciu partykuł w rodzaju bitte, bitte mal oraz odpowiedniej intonacji możemy odróżnić uprzejmą prośbę czy polecenie od rozkazu. Gehen Sie nicht auf die Straße!Nie wychodź na ulicę! Nimm bitte den Stuhl.Weź proszę to krzesło. W zdaniach rozkazujących często pojawia się partykuła wzmacniająca mal, której nie tłumaczymy na język polski. Warte mal!Poczekaj! Schauen Sie mal!Spójrz! Machen wir das mal so.Zróbmy to w ten sposób. Tworzenie form trybu rozkazującego Tworzenie form trybu rozkazującego jest stosunkowo proste – właściwie poznałeś je już przy okazji omawiania czasu teraźniejszego. W 2. os. obu liczb zawsze pominiemy zaimek. W 2. os. lp. rozkaźnik przypomina formę 1. os. lp. czasu Präzens. Od bezokolicznika odcinamy końcówkę -en i do uzyskanego w ten sposób tematu dodajemy -e, przy czym w większości wypadków jej użycie jest opcjonalne. Komm(e) um fünf Uhr.Przyjdź o piątej. Hol(e) die Torte.Przynieś tort. Geh(e) zum Bäcker.Idź do piekarni. Forma 2. os. lm. jest równa formie czasu Präzens: od bezokolicznika odcinamy -en i dodajemy -t. W trybie rozkazującym nie użyjemy jednak zaimka osobowego. Wartet mal, Kinder!Poczekajcie, dzieci! Geht nicht auf die Straße!Nie wychodźcie na ulicę! Formy 1. i 3. os. lm. tworzymy, zmieniając szyk wyrazów, podobnie jak w pytaniach. Użycie zaimka jest obowiązkowe – nie opuszczamy go, nawet jeśli w zdaniu występuje więcej niż jedno orzeczenie. Fahren wir nach Hause.Jedźmy do domu. Warten Sie und dann überqueren Sie die Straße.Proszę poczekać, a potem przejść przez ulicę.

	2. os. lp.	2. os. lm.	1. os. lm.	3. os. lm.
gehen	geh(e)!	geht!	gehen wir!	gehen Sie!

Formy nieregularne Formy nieregularne pojawiają się jedynie w 2. os. lp. Końcówkę -e przybierają obowiązkowo czasowniki o temacie zakończonym na -t-, -d-, -n- lub -m-. Warte mal!Poczekaj! Öffne die Schachtel!Otwórz pudełko!

	2. os. lp.	2. os. lm.	1. os. lm.	3. os. lm.
öffnen	öffne!	öffnet!	öffnen wir!	öffnen Sie!

Czasowniki, które w czasie Präzens podlegają alternacji a – ä (np. laufen, fahren), w trybie rozkazującym zachowują a w temacie. Lauf(e)!Biegnij! Fahr(e)!Jedź!

	2. os. lp.	2. os. lm.	1. os. lm.	3. os. lm.
fahren	fahr(e)!	fahrt!	fahren wir!	fahren Sie!

Jeśli w czasie Präzens dochodzi do alternacji e - i, wystąpi ona także w formie 2. os. lp. trybu rozkazującego. Czasowniki, których to dotyczy (m.in. essen, nehmen, helfen), nigdy nie przyjmują w rozkaźniku końcówki. Iss!Jedz! Nimm!Weź! Hilf mir!Pomóż mi!

	2. os. lp.	2. os. lm.	1. os. lm.	3. os. lm.
nehmen	nimm!	nehmt!	nehmen wir!	nehmen Sie!

Wskazówka: na początku warto nauczyć się przede wszystkim form 2. os. liczby pojedynczej (formy per ty) oraz form 3. os. liczby mnogiej (formy grzecznościowe) – to ich użyjemy najczęściej.

Czasowniki typu öffnen W lekcji 1 poznaliśmy zasadę dotyczącą wstawnego -e-, które pojawia się w odmianie czasowników o temacie zakończonym na -t/-d w celu ułatwieniu wymowy. Również czasowniki o temacie zakończonym na spółgłoskę, po której stoi m lub n, będą przybierały wstawne -e-, m.in. znane ci już öffnen. Inne czasowniki z tej grupy to np. atmen (oddychać) czy rechnen (liczyć). Reguła ta nie dotyczy czasowników, które mają temat zakończony na łatwo wymawialną zbitkę, np. -rn, jak lernen (uczyć się), albo -hn, jak wohnen (mieszkać) albo sich gewöhnen (przyzwyczaić się).

Liczebniki główne powyżej 20 Liczebniki złożone z zakresu 20-99 czytamy i zapisujemy po niemiecku “od tyłu”: najpierw podajemy jedności, a następnie – po spójniku und – dziesiątki. Ta zasada obowiązuje również w odniesieniu do liczebników z wyższych zakresów, przy czym tysiące, setki itd. podajemy już w standardowej kolejności (patrz trzeci przykład). zweiundzwanzigdwadzieścia dwa hundertvierzigsto czterdzieści dreitausendzweihundertneunundfünfzigtrzy tysiące dwieście pięćdziesiąt dziewięć Monstrualne rozmiary ostatniego przykładu wynikają z zasad niemieckiej ortografii, zgodnie z którymi liczebniki złożone poniżej miliona zapisujemy łącznie.

20 zwanzig	30 dreißig
21 einundzwanzig	40 vierzig
22 zweiundzwanzig	50 fünfzig
23 dreiundzwanzig	60 sechzig
24 vierundzwanzig	70 siebzig
25 fünfundzwanzig	80 achtzig
26 sechsundzwanzig	90 neunzig
27 siebenundzwanzig	100 hundert
28 achtundzwanzig	200 zweihundert
29 neunundzwanzig	1000 tausend

101 hundertein(s)	1 000 000 eine Million
120 hundertzwanzig	2 000 000 zwei Millionen
262 zweihundertzweiundsechzig	eine Milliarde
1300 eintausenddreihundert	sechs Milliarden

Jak już pisaliśmy, znakomita większość niemieckich liczebników głównych jest nieodmienna. Wyjątkiem – obok wspomnianego już ein – są liczebniki die Million i die Milliarde, które odmieniają się jak rzeczowniki. mit einer Million Euro zwei Millionen Euro