Lektion 9 – Auf Wohnungssuche

Przyimki a przypadki W tej lekcji powrócimy do kwestii “małych wyrazów o wielkim znaczeniu”, czyli przyimków. Postaramy się zebrać i usystematyzować omówione dotąd zagadnienia. Jak pisaliśmy już wcześniej, przyimki możemy podzielić ze względu na to, jakiego przypadka wymagają (przy czym niektóre z nich mogą łączyć się z więcej niż jednym przypadkiem). przyimki z celownikiem Przypomnij sobie poznane dotąd przyimki, które łączą się z celownikiem. W tej lekcji poznamy dwa kolejne. Zob. rozdział Celownik – Dativ w lekcji 3.

ab	od (w przyszłości)	mit	z
aus	z	nach	po, do, według
bei	przi, u	seit	od (początek w przeszłości)
zu	do	von	o, od, z

Sie machen ab dem ersten Juli Urlaub.Od pierwszego lipca będą na urlopie. Sie kennen sich seit April.Znają się od kwietnia. Sie treffen sich seit einem Jahr.Spotykają się od roku. Z celownikiem łączą się także wszystkie przyimki, które odpowiadają na pytanie Kiedy?. Er kommt am Montag.Przyjedzie w poniedziałek. Ich rufe dich in einer Stunde an.Zadzwonię do ciebie za godzinę. Im Juni will ich in die Schweiz fahren.W czerwcu chcę jechać do Szwajcarii. Powtórz wiadomości z rodz. Przyimki czasu w lekcji 4. przyimki z biernikiem Do najpopularnijszych przyimków łączących się z biernikiem należą:

durch	przez	ohne	bez
für	dla, za	um	wokół, dookoła, o
gegen	przeciwko

Der Zug fährt durch den Tunnel.Pociąg przejeżdża przez tunel. Haben Sie etwas Zeit für mich?Czy znajdzie pani dla mnie chwilkę? Ich habe nichts gegen ihn.Nie mam nic przeciwko niemu. Er kann ohne sie nicht leben.On nie może bez niej żyć. Die Familie sitzt um den Tisch.Rodzina siedzi dookoła stołu. przyimki z celownikiem lub biernikiem Niektóre przyimki – tzw. Wechselpräpositionen – mogą łączyć się zarówno z celownikiem, jak i z biernikiem. Celownika użyjemy w odpowiedzi na pytanie o położenie: Wo? (Gdzie?), biernika w odpowiedzi na pytanie o kierunek: Wohin (Dokąd?). Uwaga! W języku niemieckim rozróżnienie to ma charakter bardzo ścisły – w odniesieniu do czasowników ruchu musimy obowiązkowo użyć wohin, nawet w pytaniach, które na polski moglibyśmy przetłumaczyć przy użyciu zaimka gdzie. Porównaj: Wohin gehst du?Dokąd/gdzie idziesz? Na tej podstawie rozróżniamy także czasowniki statyczne (wyrażające położenie) i czasowniki dynamiczne (wyrażające zmianę miejsca). Oto ich przykładowe pary:

liegen	leżeć	legen	kłaść
stehen	stać	stellen	stawiać
sitzen	siedzieć	setzen	sadzać
hängen	wisieć	hängen	wieszać

Oczywiście – co pokazuje zresztą tabelka – analogiczny podział istnieje także w języku polskim: Stell das Bier in den Kühlschrank!Włóż piwo do lodówki! Das Bier steht im Kühlschrank.Piwo stoi w lodówce. O ile jednak powyższe przykłady dobrze ilustrują różnicę w użyciu przypadków (niem. celownik vs. biernik, pol. dopełniacz vs. miejscownik), bardzo często zaciera się ona w tłumaczeniu, porównaj np.: Das Kind setzt setzt seinen Teddybär auf das Sofa.Dziecko sadza swojego pluszowego misia na kanapie. Der Teddybär sitzt auf dem Sofa.Pluszowy miś siedzi na kanapie. Z tego względu Wechselpräpositionen mogą sprawić ci na początku trochę kłopotu – zachowaj szczególną czujność, budując zdania z użyciem przyimków z tej grupy. Ich przegląd znajdziesz poniżej, wraz z przykładami form w celowniku i bierniku. Wskazówka: jeśli masz wątpliwość, jakiego przypadka użyć, zastanów się, czy po polsku mógłbyś posłużyć się w danej sytuacji potoczną konstrukcją dać coś gdzieś. Podobnie jak niemieckie czasowniki dynamiczne wymaga ona biernika. Por. np. Lege das auf den Tisch. – Połóż to na stole. (Ms.), ale : Daj to na stół (B.).

przyimek	celownik/biernik
an	an der Wand	na ścianie
	an die Wand	na ścianie
auf	auf dem Tisch	na stole
	auf den Tisch	na stół/stole
in	in der Küche	w kuchni
	in die Küche	do kuchni
hinter	hinter dem Schrank	za szafą
	hinter den Schrank	za szafę
vor	vor dem Haus	przed domem
	vor das Haus	przed dom
über	über dem Bett	nad łóżkiem
	über das Bett	nad łóżko/łóżkiem
unter	unter dem Tisch	pod stołem
	unter den Tisch	pod stół/stołem
neben	neben mir	obok mnie
	neben mich	obok mnie
zwischen	zwischen den Fenstern	między oknami
	zwischen die Fenster	(po)między okna(mi)

Przymikiem zwischen posłużymy się najczęściej w sytuacji, kiedy obiekt znajduje się pomiędzy dwoma osobami czy rzeczami. Jeśli jest ich więcej, użyjemy przyimka unter. zwischen (zwei) Fensternmiędzy (dwoma) oknami Die Oma sitzt unter den Kindern.Babcia siedzi między dziećmi/wśród dzieci. Przykłady zdań z przyimkami wymagającymi celownika: Er liegt auf dem Bett.Leży na łóżku. Er steht an der Haltestelle.Stoi na przystanku. Er sitzt auf dem Stuhl.Siedzi na krześle. Das Foto hängt an der Wand.Zdjęcie wisi na ścianie. Przykłady zdań z przyimkami wymagającymi biernika: Legen Sie das Buch auf den Tisch.Proszę położyć książkę na stole. Ich stelle die Stühle an den Tisch.Postawię krzesło przy stole. Setzen Sie sich auf den Stuhl.Proszę usiąść na krześle. Hänge das Foto an die Wand.Powieś zdjęcie na ścianie.

Liczebniki porządkowe Liczebniki porządkowe odpowiadają na pytanie der/die/das wievielte? (który?).

erste	pierwszy	elfte	jedenasty
zweite	drugi	zwölfte	dwunasty
dritte	trzeci	dreizehnte	trzynasty
vierte	czwarty	vierzehnte	czternasty
fünfte	piąty	fünfzehnte	piętnasty
sechste	szósty	sechzehnte	szesnasty
siebte	siódmy	siebzehnte	siedemnasty
achte	ósmy	achtzehnte	osiemnasty
neunte	dziewiąty	neunzehnte	dziewiętnasty
zehnte	dziesiąty	zwanzigste	dwudziesty

dreißigste	trzydziesty	tausendste	tysięczny
fünfzigste	pięćdziesiąty	zweitausendste	dwutysięczny
hundertste	setny	millionste	milionowy

Niemieckie liczebniki porządkowe do 19. włącznie tworzymy od liczebników głównych przy użyciu sufiksu -te, a od 20. wzwyż przy użyciu sufiksu -ste. zweite; elfte einundzwanzigste; hundertste Uwaga na wyjątki: erste (pierwszy), dritte (trzeci), siebte (siódmy), achte (ósmy). Przy odmianie liczebników porządkowych stosujemy takie same zasady, jak w odniesieniu do przymiotników – o wyborze właściwej końcówki decyduje nie tylko rodzaj, ale także obecność i typ rodzajnika. Na razie będziemy ich używać wyłącznie w mianowniku z rodzajnikiem określonym, tj. z końcówką -e, oraz w celowniku (w odpowiedziach na pytania gdzie? i kiedy?, z końcówką -en. die erste Türpierwsze drzwi im ersten Stockna pierwszym piętrze am ersten Februarpierwszego lutego Więcej na ten temat znajdziesz w rozdziale Odmiana przymiotników w lekcji 11.